Celiakia, czyli choroba trzewna, to genetycznie uwarunkowane schorzenie układu immunologicznego polegające na nieprawidłowej odpowiedzi (nietolerancji) organizmu na jedno z białek występujących w zbożu (pszenicy, życie, jęczmieniu i owsie) – gluten. Na skutek jego obecności w organizmie następuje zanikanie kosmków jelita cienkiego, co prowadzi do zaburzeń we wchłanianiu substancji odżywczych. Celiaklia może mieć różne postacie i nie zawsze daje takie same objawy u każdego, dlatego tak ważne jest zdiagnozowanie jej odpowiednimi metodami.
Jakie mogą być objawy celiakii?
Podstawą rozpoczęcia prawidłowego leczenia jest właściwa interpretacja objawów, gdyż łatwo pomylić ją z innymi schorzeniami m.in. zespołem jelita drażliwego, alergią, jak również reakcją organizmu na długie działanie stresu. Dodatkowo różne postacie choroby utrudniają właściwe rozpoznanie choroby. Objawy choroby różnią się nie tylko w poszczególnych postaciach choroby, ale także w zależności od wieku pacjenta. Inaczej objawia się ona u malutkich dzieci, inaczej u dzieci w wielu przedszkolnym i szkolnym, a jeszcze inaczej u osób dorosłych.
Objawy w postaci klasycznej:
- bóle brzucha,
- wzdęcia,
- biegunka,
- spadek masy ciała,
- zmienne nastroje,
- zaburzenia prawidłowego wzrostu u dzieci.
Objawy w postaci utajonej:
- niedobór żelaza powodujący anemię,
- zapalenia jamy ustnej, afty,
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- zaburzenia nastroju (stany depresyjne),
- podwyższony poziom cholesterolu,
- niepłodność.
U malutkich dzieci, po wprowadzeniu pierwszych glutenowych produktów mącznych mogą nastąpić:
- zahamowanie wzrostu,
- przewlekłe biegunki,
- bóle brzucha,
- częste infekcje,
- zmiany nastroju malucha.
U dzieci w wieku szkolnym objawy choroby nie są już tak oczywiste:
- brak apetytu,
- dolegliwości żołądkowe,
- niski wzrost oraz zbyt mała waga,
- problemy ze szkliwem – próchnica utrzymująca się pomimo odpowiedniej higieny jamy ustnej,
- opóźnione dojrzewanie płciowe,
- trudności z nauką,
- nadpobudliwość, niemożność koncentracji,
- częste stany przygnębienia „bez powodu”.
Diagnoza choroby
Wystąpienie objawów sugerujących chorobę nie może być ignorowane. Choroba ta nie ustąpi, a zaniedbanie diagnozy i leczenia nasili objawy oraz utrudni normalne funkcjonowanie, a w rezultacie może nawet spowodować groźne powikłania (nowotwory, zaburzenia psychiczne). Dlatego nie ignoruj objawów i skonsultuj się z lekarzem, który z pewnością zleci szereg badań (badania laboratoryjne i obrazowe, biopsja, gastroskopia, testy z krwi, badania genetyczne).
W naszej placówce możesz wykonać nieinwazyjny i bezbolesny test na celiakię
Jest to jedno z podstawowych badań na celiakię z krwi, w którym oznaczone zostają określone przeciwciała. Wykonywany w naszym centrum Coeliac Screen – szybki ambulatoryjny test do wykrywania w krwi ludzkiej przeciwciał IgA/IgG/IgM przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), głównemu autoantygenowi związanemu z celiakią. W ciągu 10 minut otrzymasz precyzyjne wyniki, a nasi specjaliści wszystko Ci wytłumaczą i pomogą wprowadzić niezbędne zmiany w jadłospisie.
Testy genetyczne
Jeśli w rodzinie pacjenta została stwierdzona celiakia, należy wykonać testy genetyczne na obecność genów HLA, DQ2 oraz DQ8. Obecność wymienionych genów wraz z innymi badaniami potwierdzi, że przyczyną wystąpienia objawów jest celiakia. Test genetyczny GENODIET COMPLETO, jaki możesz wykonać w naszym Centrum Panaceum wskaże genetyczną skłonność do celiakii, co będzie pierwszym krokiem do dalszych badań i skutecznego leczenia.
Leczenie celiakii
Pomimo dużego postępu w medycynie leku na celiakię nie ma. Jednak istnieją sprawdzone sposoby na złagodzenie objawów choroby i komfortowe życie. Skoro przyczyną choroby jest nietolerancja glutenu, najlepszym rozwiązaniem jest całkowite wyeliminowanie go z diety chorego. Przy rygorystycznym przestrzeganiu odpowiedniej diety i zaleceń lekarza możliwe jest całkowite pozbycie się objawów choroby.
Odpowiednia dieta pozwoli zniszczonej błonie jelita cienkiego na zregenerowanie się po około 12 miesiącach, dzięki czemu nieprzyjemne objawy ustąpią. Choroby tej jednak nie da się całkowicie wyleczyć, a objawy mogą powracać nawet po najmniejszym odstępstwie od diety.
Najważniejsza kwesta – dieta bezglutenowa
Podstawą leczenia celiakii jest rygorystyczne przestrzeganie diety, w której całkowicie wykluczone zostały produkty zawierające to problemowe białko, a więc przede wszystkim te powstałe na bazie takich zbóż jak: pszenica, owies, żyto oraz jęczmień.
Osoba dotknięta celiakią może bez problemu spożywać pewne produkty zbożowe (pod warunkiem, że nie są one zanieczyszczone glutenem), a na pewno bezpieczne są zboża takie jak: ryż brązowy oraz biały, kukurydza, proso (kasza jaglana), sorgo, komosa ryżowa, gryka, amarantus. Przy wdrażaniu diety bezglutenowej warto skorzystać z pomocy dietetyka. Podpowie on, na co zwracać uwagę przy zakupach i jak zbilansować zdrową dietę.
Chociaż obecnie nie brakuje gotowych produktów bezglutenowych, a ich producenci, by ułatwić zakupy osobom dotkniętym celiakią, są zobowiązani na etykietce umieszczać specjalny znaczek przekreślonego kłosa, to najlepiej jest w miarę możliwości komponować swoją dietę ze świeżych, nieprzetworzonych produktów naturalnie bezglutenowych i unikać słodkich zapychaczy oraz pełnego chemii „dmuchanego” pieczywa. Traktujmy je jako ostateczność, bo dobry chleb bez glutenu można upiec w domu lub zakupić w piekarni bezglutenowej – o ile mamy taką możliwość.
Osoby dotknięte celiakią nie muszą być „skazane” jedynie na domowe obiady i głód w czasie wyjść na miasto. Obecnie w wielu większych miastach Polski i Europy stają się popularne specjalne restauracje dla celiaków, a i w niektórych zwykłych można także liczyć na specjalne menu bez glutenu.
Jeśli nie mamy gwarancji, że dany produkt nie zawiera glutenu lepiej z niego zrezygnować, gdyż nawet niewielka ilość tego białka może spowodować gwałtowny nawrót objawów.
Powikłania celiakii i choroby współistniejące
Udowodniono, że niektóre schorzenia, które pozornie nie są związane z celiakią, bardzo ściśle z nią współistnieją, np. schorzenia autoimmunologiczne. Ich wystąpienie może mieć związek z nierozpoznaną postacią celiakii niemej (ubogoobjawowej) – mogą być one (np. przewlekłe aftowe zapalenia jamy ustnej) jedynym jej objawem. Powikłania nieleczonej celiakii (schorzenia z nią współistniejące) mogą dotyczyć prawie każdego układu w organizmie chorego.
Należą do nich w szczególności:
- Układ krwiotwórczy: anemia z niedoborem żelaza, hiposplenizm, niedobór witaminy K (trombocytoza), zapalenie naczyń.
- Układ kostny: wczesna osteoporoza, reumatoidalne zapalenie stawów, niski wzrost, nieosiągnięcie szczytowej masy kostnej.
- Układ nerwowy: autyzm, padaczka, depresje, nerwice, schizofrenia, otępienie, demencja, różnego rodzaju miopatie, zaburzenia równowagi, mowy, oczopląs.
- Nerki i wątroba: pierwotna marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, kłębuszkowe zapalenie nerek, przewlekłe zapalenie wątroby.
- Choroby endokrynologiczne: cukrzyca typu I, zaburzenia płodności, skłonność do poronień, schorzenia tarczycy (Hashimoto) i trzustki, choroba Addisona.
- Choroby płuc: astma, sarkoidoza.
- Inne: wysoki poziom cholesterolu, aftowe zapalenia jamy ustnej, hipoplazja szkliwa zębowego.
Moda na dietę bezglutenową – nie diagnozuj się sam!
Ostatnie lata przyniosły nam ogromne zainteresowanie glutenem, celiakią, nietolerancjami pokarmowymi i dietą bezglutenową jako remedium na wszelkie choroby tego świata. Wielki napływ fachowej literatury do księgarń i Internetu, coraz to nowe blogi, grupy i fanpage’e na Facebooku promujące bezglutenową dietę, sprawiły, że stała się ona wręcz nowym stylem życia.
Z jednej strony jest to zjawiskiem pozytywnym, uznającym prawo celiaków do łatwiejszego życia, nawołującym wszystkie osoby do troszczenia się o swoje zdrowie, wybierania wyższej jakości produktów, zwracania uwagi na ich skład, z drugiej zaś – nie dajmy się zwariować modzie i nie diagnozujmy się sami!
Jedynie w profesjonalnej placówce (lub szpitalu), po poddaniu się odpowiednim badaniom i testom, jesteśmy w stanie zdiagnozować/wykluczyć celiakię lub nietolerancję glutenu. Dopiero wtedy, po konsultacji z dietetykiem, można skomponować zbilansowaną dietę bezglutenową.